سُبُل هدایت

بخشی از آنچه در این ویژه نامه می شنوید:

عقربه قطب نما بى تاب و بى قرار است و تا وقتی که همسو با قطب نشود، آرام نمى گیرد. و این کار هنگامى رخ مى دهد که در محیطى آرام و ساکن قرار گیرد؛ وگرنه قطب نمایى که روی میز مرتعش یا روی زمین لرزان و یا توی دستای یک فرد رعشه دار باشد، هرگز عقربه آن آرام و قرار پیدا نمی کنه.

انسان هم درست شبیه همان عقربه مى ماند، بى قرار و نا آرام است مگر آنکه با خداوند همسو و هم جهت شود و این امکان پذیر نیست جز آنکه در فضایى آرام قرار گیرد.(1)

***************************************************

«الَّذینَ امَنُوا وَ تَطْمَئِنَّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ الا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»(2)
آنان که ایمان آورده ‏اند و دلهایشان با یاد خدا آرام مى ‏گیرد، بدانید که تنها با یاد خداست که دلها آرامش مى‏ یابد.

*****************************************************

ویژه نامه با کیفیت خوب(96K) و با حجم 20.8 مگابایت

ویژه نامه با کیفیت پایین(48K) و با حجم 10.4 مگابایت

*****************************************************

ذکر را به دو نوع زبانى و قلبى تقسیم کرده ‏اند. ذکر زبانى، همان مدح و توصیف زبانى است مثل گفتن اللَّه‏ اکبر، الحمدللَّه سبحان الله و ....

ولی ذکر قلبى، اینه که انسان با تمام وجودش، متوجه خدا باشه و اونو در نهان و آشکار، حاضر و ناظر بداند و در انجام اعمالش رضاى خدا رو مورد توجه قرار بده و همواره مراقب باشه کاری که مورد رضایت خدا نیست رو انجام نده. به همین دلیل ذکر قلبى داراى اهمیت بیشترى است.

*******************************************************

رسول خدا (ص) در ضمن وصایاى خود به امام على (ع) فرمود:
«و در هر حال به یاد خدا باش و یاد خدا (تنها) سبحان اللَّه و الحمدللَّه و لااله الا اللَّه و اللَّه اکبر نیست؛ بلکه یاد خدا آن است که (شخص) هنگام روبروشدن با حرام، از خدا بترسد و آن را ترک گوید.»(3)

*************************************

فواید ذکر

در آیات و روایات، فواید زیادى براى ذکر، بیان شده است که به تعدادى از آنها اشاره مى‏ کنیم:

الف- جلب توجه خدا: یکى از بهترین نتایج ذکر این است که خدا هم بنده ‏اش را یاد مى ‏کند:
«اذْکُرُونى‏ اذْکُرْکُمْ»(4)
مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم.

منظور از یاد کردن خدا از بنده‏ اش، توجه خاص خدا به بنده و مقرّب کردن او نزد خودشه.

ب- زنده و نورانى شدن قلبها: قلب هم حیات و مرگ دارد. حیات و شادابى قلب به یاد خداست و مرگ و خمودى اونم در فراموشى خدا. امام على (ع) فرمود:
«مَنْ ذَکَرَ اللَّهُ سُبْحانَهُ، احْیا قَلْبَهُ وَ نَوَّرَ عَقْلَهُ وَ لُبَّهُ»(5)
کسى که خداى سبحان را یاد کند، (خداوند نیز) قلبش را زنده مى‏ کند و عقل و خرد او را نور مى ‏بخشد.

ج- ایجاد خوف و خشیت در دلها: انسان مؤمن با یاد خدا، عظمت خدا رو در دلش‏ متجلّى می کنه و باعث خوف و خشیتش از خدا مى ‏شه.

قرآن در این زمینه مى ‏فرماید:
«انَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ اذا ذُکِرَاللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ ...»(6)
مؤمنان تنها کسانى هستند که هرگاه نام خدا برده مى‏ شود، دلهایشان ترسان مى‏ گردد.

د- آرامش روانى: یاد خدا به عنوان منبع قدرت و کسى که مى ‏تواند در همه مشکلات انسان را یارى کنه و از خطرات و سختیها نجات بده، انسان را در آرامش فرو می بره و از اضطرابها و نگرانى‏ ها که از بزرگترین بلاهاى زندگى بشرى است، نجات مى ‏دهد. از طرفى یاد خدا و اعتقاد به اون انسانو از بى ‏هدفى و پوچ بودن زندگى رها می کنه و دید انسانو درباره مسائل زندگى خودش و جهان پیرامونش روشن و امیدوار مى‏ کند.

همونجوری که در آیه مورد بحث بهش تصریح شده است. در ابتداى آیه، کلمه «الا» آمده است. کلمه الا به منزله هشدارى است که ما با الفاظ و عباراتى چون توجه، بیان مى‏ کنیم و مقصودما این است که در شنوندگان، انگیزه ایجاد کنیم تا هر چه بیشتر به سخن ما گوش دهند و اهمیت موضوع را دریابند. علاوه بر آن، مقدم داشتن «بذکر اللَّه» نشانه انحصار مى ‏باشد؛ یعنى تنها راه رسیدن به آرامش و اطمینان همین ذکر خداست و بس.

هـ- مصونیت از گناه: ذکر خدا سلاح دفاعى قوى ‏اى است که شرّ شیطان را از انسان دفع مى ‏کند.
«انَّ الَّذینَ اتَّقَوْا اذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیْطانِ تَذَکَّرُوا فَاذاهُمْ مُبْصِرُونَ»(7)
پرهیزگاران هنگامى که گرفتار وسوسه‏ هاى شیطان شوند، به‏ یاد (خدا) مى‏ افتند و ناگهان بینا مى ‏شوند.

***************************************************************************************

پى ‏آمدهاى اعراض از ذکر خدا

در آیات و روایات پی آمدهایی برای اعراض و فراموش ذکر خدا بیان شده که به چند نمونه اشاره می کنیم:

الف- تنگى معیشت و کورى دل: یکى از اثرات اعراض و روگرداندن از یاد خدا تنگى معیشت است. خداوند متعال در این باره مى ‏فرماید:
«وَ مَنْ اعْرَضَ عَنْ ذِکْرى‏ فَانَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیمَةِ اعْمى‏»(8)
و هر کس از یاد من روى گرداند زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور مى ‏کنیم!»

*وَ قالَ لِلَّذی ظَنَّ أَنَّهُ ناجٍ مِنْهُمَا اذْکُرْنی عِنْدَ رَبِّکَ فَأَنْساهُ الشَّیْطانُ ذِکْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِی السِّجْنِ بِضْعَ سِنین (9)
یوسف به آن کس که گمان برد [از زندان] آزاد می شود گفت:مرا نزد مولایت یاد کن.پس شیطان یاد پروردگارش را از خاطر او برد و دراثر این فراموشی، چند سالی در زندان ماند."

*وَ مَنْ یُعْرِضْ عَنْ ذِکْرِ رَبِّهِ یَسْلُکْهُ عَذاباً صَعَداً (10)
هر که از یاد پروردگارش اعراض کند، خداوند او را به عذابی که پیوسته شدت یابد می کشاند."

دلیل این که دورى از یاد خدا، سبب تنگى معیشت مى‏شود این است: کسى که خدا را فراموش کند و با اون قطع رابطه کنه، دیگر چیزى غیر دنیا نمى ‏ماند که بهش دل ببندد و اونو مطلوب یگانه خودش قرار بده. در نتیجه همه سعی و تلاش خودشو منحصر در آن میکنه و فقط به اصلاح زندگى دنیایى‏اش می پردازه، و روز به روز آن را توسعه بیشترى می ده و به تمتع و بهره گیری از آن سرگرم شود.
ولی این معیشت و زندگی، اونو آرام نمى‏ کند، چه کم باشد و چه زیاد...

براى‏ این که هر چه از آن به دست می آره به آن حد قانع و راضى نمى ‏شود و دائماً چشمش به اضافه ‏تر از اونه، بدون این که این حرص و تشنگى‏اش تمومی داشته باشه...

این فرد همیشه در فقر و تنگدستى بسر مى ‏برد و همیشه دلش علاقه‏ مند به چیزى است که ندارد.
حالا غم و اندوه و اضطرابی که بخاطر فرار از ناملایمات و آفات و بیماری و مرگ داره جای خودش؛ اضطرابى که از شر حسودان و کید دشمنان دارد، جای خودش...
همچین کسی همیشه و على الدوام در برزخ آرزوهاى برآورده نشده و ترس از فراق آنچه برآورده شده سرگردونه.(11)

******************************

ب ـ اما دومین پی آمد اعراض از یاد خدا، همنشینی با ابلیس و ابلیسیانه:

«وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ»(12)
و هر کس از یاد خدا رو گردان شود شیطانى را به سراغ او مى‏ فرستیم که همواره قرین اوست!

ج- سومین پی آمد؛ قساوت قلبه: دورى از یاد خدا انسانو در عالم ماده فرو مى‏ برد، چشم دل انسان را از دیدن حقایق عوالم بالا محروم مى ‏کند و با نرسیدن آب زلال معرفت به قلب، قلب انسان دورى کننده از ذکر خدا رو اونچنان سفت و سخت میکنه که دیگه هیچ چیزى در آن اثر نداره و رو به هدایت نمى‏ آورد.

خداوند متعال به حضرت موسى علی نبینا و آله و علیه السلام مى‏ فرماید:
«فَانَّ نِسْیانى‏ یُقْسِ الْقُلُوبَ»(13)
(اى موسى) به درستى که فراموشى یاد من، قلبها را سخت مى‏ گرداند.

د ـ چهارمین پیامد ترک یاد خدا؛ دورویی و نفاقه:

إِنَّ الْمُنافِقینَ یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَی الصَّلاةِ قامُوا کُسالی یُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَلیلاً (14)
همانا منافقان با خدا خدعه می کنند و او نیز با آنان خدعه می کند و هنگامی که به نماز بر می خیزند، با تنبلی و کسالت می ایستند. اعمالشان را برای نشان دادن به مردم انجام می دهند و خدا را جز اندکی یاد نمی کنند."

هـ ـ پنجمین پی آمد ترک یاد خدا؛ حسرت و پشیمانیه:

رسول خدا صلوات الله علیه و آله و سلم فرمود:

*" مَا مِنْ قَوْمٍ اجْتَمَعُوا فِی مَجْلِسٍ فَلَمْ یَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ یُصَلُّوا عَلَی نَبِیِّهِمْ إِلَّا کَانَ ذَلِکَ الْمَجْلِسُ حَسْرَةً وَ وَبَالًا عَلَیْهِمْ (15)

ــ مجلسی که مردم در آن گرد هم آیند و خدا را یاد نکنند و بر پیامبرشان درود نفرستند، مایه حسرت و وبال است."

در جای دیگری می فرمایند:

*" إن أهل الجنة لا یندمون علی شی ء من أمور الدنیا إلا علی ساعة مرت بهم فی الدنیا لم یذکروا الله تعالی فیها [ارشاد القلوب ج1 ص 52 و شبیه آن در مستدرک الوسائل ج 5 ص 288: إِنَّ أَهْلَ الْجَنَّةِ لَا یَتَحَسَّرُونَ عَلَی شَیْ ءٍ فَاتَهُمْ مِنَ الدُّنْیَا کَتَحَسُّرِهِمْ عَلَی سَاعَةٍ مَرَّتْ مِنْ غَیْرِ ذِکْرِ اللَّهِ]

ــ اهل بهشت بر هیچ یک از امور دنیا که از آنها فوت شده پشیمان نیستند، مگر بر ساعتی که بر آنان بدون یاد خدا گذشته باشد."

****************************************************************

عوامل آرامش و دلگرمى‏

دستیابى به اطمینان و آرامش مى‏تواند عوامل گوناگونى داشته باشد، ولى در رأس آنها آگاهى و علم جلوه ویژه‏اى دارد:

ـ کسى که مى ‏داند ذرّه‏ ى مثقالى از کارش حساب دارد، «مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ»(16) نسبت به تلاش و فعّالیّتش دلگرم است.

ـ کسى که مى‏ داند بر اساس لطف و رحمت الهى آفریده شده، «إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذلِکَ خَلَقَهُمْ»(17) امیدوار است.

ـ کسى که مى ‏داند خداوند در کمین ستمگران است، «إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصادِ»(18) آرامش دارد.

ـ کسى که مى ‏داند خداوند حکیم و علیم است و هیچ موجودى را بیهوده خلق نکرده است «عَلِیمٌ حَکِیمٌ» خوش ‏بین است.

ـ کسى که مى‏ داند راهش روشن و آینده ‏اش بهتر از گذشته است، «وَ الْآخِرَةُ خَیْرٌ وَ أَبْقى‏»(19) قلبش مطمئن است.

ـ کسى که مى‏ داند امام و رهبرش انسانى کامل، انتخاب شده از جانب خداوند و معصوم از هر لغزش و خطاست، «إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً»(20) آرام است.

ـ کسى که مى‏ داند کارِ نیک او از ده تا هفتصد بلکه تا بى ‏نهایت برابر پاداش دارد ولى کار زشت‏ او یک لغزش بحساب مى ‏آید «مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ»(21) دلخوش است.

ـ کسى که مى‏داند خداوند نیکوکاران را دوست دارد، «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»(22) به کار نیکش دلگرم مى‏ شود.

ـ کسى که مى‏داند کار خیرش آشکار و کار شرّش پنهان مى‏ماند، «یا من اظهر الجمیل و ستر القبیح»(23) شاد و مسرور است.

تفسیر نور
**********************************************************************
حسن ختام این برنامه هم کلام امیرمؤمنان علی علیه السلام در خطبه 222 نهج البلاغه است که بسیار نیکو اهل ذکر را توصیف می کنند و می فرمایند:

" وَ إِنَّ لِلذِّکْرِ لَأَهْلًا أَخَذُوهُ مِنَ الدُّنْیَا بَدَلًا فَلَمْ تَشْغَلْهُمْ تِجَارَةٌ وَ لَا بَیْعٌ عَنْهُ یَقْطَعُونَ بِهِ أَیَّامَ الْحَیَاةِ وَ یَهْتِفُونَ بِالزَّوَاجِرِ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ فِی أَسْمَاعِ الْغَافِلِینَ وَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ وَ یَأْتَمِرُونَ بِهِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یَتَنَاهَوْنَ عَنْهُ فَکَأَنَّمَا قَطَعُوا الدُّنْیَا إِلَی الْآخِرَةِ وَ هُمْ فِیهَا فَشَاهَدُوا مَا وَرَاءَ ذَلِکَ فَکَأَنَّمَا اطَّلَعُوا غُیُوبَ أَهْلِ الْبَرْزَخِ فِی طُولِ الْإِقَامَةِ فِیهِ وَ حَقَّقَتِ الْقِیَامَةُ عَلَیْهِمْ عِدَاتِهَا فَکَشَفُوا غِطَاءَ ذَلِکَ لِأَهْلِ الدُّنْیَا حَتَّی کَأَنَّهُمْ یَرَوْنَ مَا لَا یَرَی النَّاسُ وَ یَسْمَعُونَ مَا لَا یَسْمَعُون ...(24). بی گمان برای ذکر و یاد خدا اهلی است که دنیا را با آن معاوضه نموده اند.پس هیچ تجارت و داد و ستدی آنها را از یاد خدا باز نمی دارد.ایام زندگی را با یاد او سپری می کنند ودر گوش غافلان ندا در می دهند و آنان را از محرمات الهی باز می دارند.مردم رابه اجرای عدالت فرا می خوانند و خود نیز بدان پای بندند و آنان را از کارهای زشت باز می دارند و خود نیز از آنها اجتناب می کنند.در حالی که هنوز در دنیا به سر می برند گویی دنیا را پیموده و به آخرت رسیده اند و امور مربوط به آن را از نزدیک مشاهده کرده اند، و گویی بر اموری که برزخیان در طول اقامتشان در برزخ با آنها سر و کار دارند، مطلع گشته و قیامت وعده هایش را در حق آنان محقق ساخته است. پس برای اهل دنیا طوری از آن امور پرده بر می دارند که گویی می بینند آنچه را مردم نمی بینند و می شنوند آنچه را که مردم نمی شنوند..."

اوقات خوش آن بود که با دوست به سر شد
باقی همه بی حاصلی و بی خبری بود
(حافظ،دیوان حافظ).

**************************************

خداوند منان رو شاکریم که یه بار دیگه این توفیق رو به ما ارزانی داشت که با این برنامه در خدمت شما بزرگواران باشیم.
امیدواریم این اندک مورد رضایت حضرت ولی عصر علیه السلام واقع باشه و لبخند رضایت رو بر لبان ایشان بنشانه ان شاءالله

از شما همراهان گرامی هم صمیمانه تشکر و قدردانی می کنیم که با نظرات و پیشنهادهای خودتون سهم بسزایی در پیشرفت این برنامه دارید.

التماس دعا
یاعلی

پی نوشت ها:
* کاری از گروه فرهنگی سبل هدایت
1. سلوک باران،حجة الاسلام محمدرضارنجبر
2. سوره مبارکه رعد، آیه 28
3. سفینة البحار، ج 1، ص 484، کتابخانه سنائى‏
4. سوره مبارکه بقره آیه 152
5. میزان الحکمه، ج 3، ص 417
6. سوره مبارکه انفال آیه 2
7. سوره مبارکه اعراف آیه 201
8. سوره مبارکه طه آیه 124
9. سوره مبارکه یوسف، آیه 42
10. سوره مبارکه جن، آیه 17
11. ترجمه المیزان، ج 14، ص 314
12. سوره مبارکه زخرف آیه 36
13. میزان الحکمه، ج 3، ص 432
14. سوره مبارکه نساء 142
15. الکافی،ج2،ص 497
16. سوره مبارکه الزلزلة، آیه 7
17. سوره مبارکه هود، آیه 119
18. سوره مبارکه فجر، آیه 14
19. سوره مبارکه اعلى، آیه 17
20. سوره مبارکه بقره، آیه 124
21. سوره مبارکه بقره، آیه 261
22. سوره مبارکه بقره، آیه 195
23. مفاتیح الجنان
24. نهج البلاغه، خطبه 222