سُبُل هدایت

بخشی از آنچه در این ویژه نامه صوتی می شنوید:

بسم الله الرحمن الرحیم

در زمین بازی فوتبال برای جلوگیری از نفوذ توپ به دروازه دیواره دفاعی تشکیل می دهند اگر افرادی که دیواره دفاعی را تشکیل می دهند هوشیارتر از مهاجمان باشند از نفوذ توپ جلوگیری می نمایند و اگر مهاجمی که پشت توپ قرار گرفته تکنیکی تر و هوشیارتر باشد دیواره دفاعی را می شکافد و توپ را به طرف دروازه هدایت می نماید. ما انسانها هم می توانیم در مقابل گناهان با تقوا، صبر و توکل و عمل صالح دیواره دفاعی تشکیل دهیم که شلیک گناه هیچ شیطانی نتواند آن را متزلزل کنه.

***************

«یا ایُّهَا الَّذینَ امَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ الَّا وَ انْتُمْ مُسْلِمُونَ»(1)
اى کسانى که ایمان آورده ‏اید آنچنان که حق تقواى خداست، تقوا پیشه کنید و از دنیا نروید مگر اینکه مسلمان باشید.

آیه ای که شنیدیم آیه 102 سوره مبارکه آل عمران بود و این برنامه هم پیرامون این آیه خواهد بود ان شاءالله

************************

دریافت ویژه نامه با کیفیت بالا (96K) و حجم 14.7 مگابایت

دریافت ویژه نامه با کیفیت پایین (48K) و حجم 7.39 مگابایت

*********************************

در این آیه دو دستور به مؤمنان داده ‏شده ‏است:

اول، رعایت حق تقوا؛
دوم، مردن در حال مسلمانى.

این دو دستور از اهمیت فراوانى برخوردار است و سراسر زندگى بشر را شامل مى ‏شود.

یک دستور آن مربوط به زمان حیات است یک دستورش هم مربوط به زمان رحلت است و در واقع، نتیجه دستور اول محسوب می شه، یعنی مؤمنان باید حق تقوا را رعایت کنند و در طول عمر پا از دایره بندگى بیرون نگذارند تا ایمان و اسلام در قلب آنها مستقر شود و در لحظه رحلت، مسلمان بمیرند و طوری نباشد که هول و هراس مرگ و سکرات آن، اسلام و ایمان را از آنان بگیرد و کافر بمیرند.

********************************************************

قرآن کریم در موارد فراوان، به تقوا سفارش نموده و از مؤمنان خواسته که در تمام حرکات و سکنات زندگى تقوا را فراموش نکنند.

علامه طباطبایى (ره) پیرامون تقوا مى ‏نویسد:

ــ تقوا، نوعى احتراز و اجتناب از عذاب الهى است و این تقوا وقتى حاصل مى ‏شود که انسان، اوامر الهى را پیروى نماید و از ارتکاب نواهى و محرّمات الهى بپرهیزه و دربرابر نعمتهاى خدا، شاکر و در برابر مصیبتها، صابر باشد.(2)

در جایی دیگر حضرت علامه بیان می کنند که:
ــ تقواى خداى سبحان عبارت شد از اینکه، خداى تعالى اطاعت بشود و معصیت نشود. و بنده او در همه احوال براى او خاضع گردد. چه اینکه او نعمتش بدهد و چه اینکه ندهد (و یا از دستش بگیرد.)

قرآن مجید در آیاتى براى سوق‏ دادن افراد به سوى تقوا، به بیان نعمتهایى که به متقیان خواهد رسید، پرداخته و آنان را به نیل به نعمتهاى دنیوى و اخروى بشارت داده ‏است.(3) گاهى نیز آنان را وعده داده که اگر تقوا پیشه کنند، امدادهاى غیبى خود را به کمک آنان خواهد فرستاد.(4) همچنین در بعضى از آیات، بصیرت پیداکردن، نجات از گرفتاریها و مشکلات و آسان شدن امور را در گرو تقوا بیان کرده.

هر چند در حدود هفتاد آیه قرآن، رعایت تقوا را گوشزد کرده ‏است، اما آیه مورد بحث داراى قید «حَقَّ تُقاتِهِ یا حق تقوی» است که آن را از سایر آیات امتیاز بخشیده ‏است، یعنى تقواى خدا را آنچنان که حق تقواست، رعایت کنید، و این مطلب اشاره به بالاترین درجه تقوا دارد.

*** در تفسیر" در المنثور" از وجود نازنین پیامبر خاتم صلوات الله علیه و آله و سلم و در تفسیر" عیاشى" و" معانى الاخبار" از امام صادق سلام الله علیه نقل شده که در تفسیر" حق تقوى" فرمودند :

"حق تقوى" و پرهیزگارى این است که پیوسته اطاعت فرمانش کنى، و هیچگاه معصیت نکنی، همواره به یادش باشى، و او را فراموش نکنى، و در برابر نعمتهاى او شکرگزار باشى و کفران نعمتش نکنی".

*************************************************

مؤمن باید خودش را براى این مرحله آماده‏ کند که نه تنها گناه نکند، بلکه مکروهات را نیز انجام نده، و از او بالاتر اینکه هر عملى که در راه خدا و براى رضاى خدا نباشد رو هم ترک کنند گرچه امرى مباح باشد و در حقیقت همه اعمال زندگى را به انگیزه جلب رضایت خدا انجام دهند.
این‏ جوری تقوا نیز داراى مراتبى است که مرتبه بالاى آن جز معصومین نصیب کس دیگرى نمى‏ شود.

به همین خاطره که در تفسیر برهان از امام علی علیه السلام نقل شده که از ایشان درباره آیه 102 سوره آل عمران که مورد بحث ما هم هست سوال شد و ایشان فرمودند:

به خدا قسم، غیر از اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هیچ کس به آن عمل نکرد. ما خدا را یاد کردیم و او را فراموش نمی کنیم و ما او را شکر کردیم، پس هرگز به او کفر نمی ورزیم. ما از او اطاعت کردیم، پس از او نافرمانی نمی کنیم.

در ادامه حضرت امیر علیه السلام فرمودند:

وقتی این آیه نازل شد، صحابه گفتند: ما را طاقت آن نیست. پس آیه (فاتقوا الله ما استطعتم) نازل شد. که می فرماید تقوای خدا را پیشه کنید تا آنجا که در توان شماست.
سپس فرمود: واسمعوا (وبشنوید) آنچه را که بدان دستور داده می شوید (واطیعوا) (و فرمان ببرید) یعنی این که از خدا و رسول او صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیتش آنچه به شما امر می کنند، اطاعت کنید.(5)

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان درباره این دو آیه اینطور می نویسند:

**** از دو آیه فوق یعنى آیه:" اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ ..." و آیه:" فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ ..." چنین استفاده مى ‏شود که نخست خداى تعالى همه مردم را دعوت به حق التقوى نموده و سپس دستور داده که در این مسیر قرار بگیرند. و براى رسیدن به این مقصد تلاش کنند، و هر کس هر قدر توانایى دارد صرف بکند.

نتیجه این دو دعوت این مى ‏شود که همه مردم در صراط تقوا قرار بگیرند. الا اینکه هر کس به یک مرحله آن برسد، و طبق فهم و همت خود و توفیقاتى که خداى تعالى به او افاضه مى‏کند، یک درجه آن را کسب کند، تا معلوم بشه فهم هر کس و همتش و تایید و تسدید خدا در باره او چقدره.
پس معلوم شد که این دو آیه اختلافى در مضمون ندارند. و در عین حال آیه اولى یعنى آیه:" اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ" نمى‏خواهد عین آن مطلبى را بگه که آیه دومى در مقام بیان آنست. آیه اولى دعوت به اصل مقصد دارد. و آیه دومى کیفیت پیمودن راه این مقصد را بیان مى‏ کند.

*******************

عاقبت به خیرى‏

سفارش دوم آیه این بود که هرگز نمیرید، مگر در حال مسلمانى یعنی در حالى که تسلیم اوامر الهى هستید. این همان مطلبى است که در بین عامه مردم به عاقبت به خیرى مشهور است؛ چون انسان باید در طول عمر، خودش رو جوری مهیاى مرگ کند و تعلّقات خود را کم نماید که در وقت مردن، شیاطین نتوانند ایمانش رو ازش بدزدند، چون در آن موقع‏ حساس، شیطان و یارانش همه سعیشونو می کنند که اونو از دایره ایمان، خارج کنند و با حالت کفر به برزخ واردکنند.

تاریخ فراوان به یاد دارد که افرادى ابتداء مؤمن و خوب بودند، ولى بر اثر غفلت و عدم رعایت تقوا، کارشان به بى‏ایمانى و مردن با حال کفر کشیده ‏شده‏ است.

رسول گرامی خدا فرموده اند: « لَا یَزَالُ الْمُؤْمِنُ خَائِفاً مِنْ سُوءِ الْعَاقِبَةِ لَا یَتَیَقَّنُ الْوُصُولَ إِلَى رِضْوَانِ اللَّهِ حَتَّى یَکُونَ وَقْتُ نَزْعِ رُوحِهِ وَ ظُهُورِ مَلَکِ الْمَوْتِ لَه‏ (6)؛ مؤمن پیوسته از سوء عاقبت خود بیمناک است و یقین ندارد که آیا مقام خشنودى و رضاى خدا را دریافت خواهد کرد یا نه تا هنگام مرگ و آمدن ملک الموت.»

باید هشدارها را با گوش جان شنید و از اسلام و ایمان محافظت کرد و با رعایت تقوا، آنها را در قلب ثبت نمود تا هول و هراس سکرات مرگ آنها را از بین نبره که معیار، مسلمان و مؤمن مردن است. «اللَّهُمَ اجْعَلْ عاقِبَةَ امْرِنا خَیراً.»

*****************************************************
حسن ختام این بخش رو هم اختصاص می دیم به معرفی چند کتاب که خوندنشونو به همه دوستان و بزرگواران توصیه می کنیم:

ـ دو کتاب از شهید بزرگوار، آیة الله شهید دستغیب : گناهان کبیره و تقوا
ـ معراج السعادة، ملا احمد نراقی
ـ جهان بینی اسلامی، شهید مطهری
ـ نامه ها و برنامه ها، علامه حسن زاده آملی
ـ المراقبات، مرحوم ملکی تبریزی
و
ـ منازل الآخره، شیخ عباس قمی

پی نوشت ها:
* کاری از گروه فرهنگی سُبُل هدایت
1. سوره مبارکه آل عمران، آیه 102
2. تفسیر المیزان، ج 3، ص 367
3. سوره مبارکه اعراف، آیه 96
4. سوره مبارکه آل عمران، آیه 215
5. مناقب،ج2،ص177
6. بحار الأنوار، ج ‏24، ص 26