سُبُل هدایت

بخشی از آنچه در این ویژه نامه می شنوید :

عارف بالله حاج اسماعیل دولابی رحمة الله علیه می فرمودند:

در بازار چوب فروشها، در هر حجره روزی چند کامیون چوب معامله می شود ولی در پایان روز که سؤال کنی چقدر کاسبی کرده اید، می گویند مثلاً ده هزار تومان. امّا یک منبّت کار؛ تکّه ی کوچکی از آن چوبها را می گیرد و حسابی روی آن کار می کند و روی اش نقش می اندازد و همان تکّه چوب را صد هزار تومان یا بیشتر می فروشد. گاهی اوقات آن قدر نفیس می شود که نمی شه روی اش قیمت گذاشت. در اعمال عبادی هم زیاد عبادت کردن چندان ارزش ندارد بلکه روی عمل؛ حسابی کار کردن و اونو خوب از کار درآوردن و حقّ اونو ادا کردن نتیجه بخش است.

ماخذ: مصباح الهدی-مهدی طیب- جلد: 1- صفحه: 327
********************************************************

«قُلْ إِنَّ صَلاتى‏ وَ نُسُکى‏ وَ مَحْیاىَ وَ مَماتى‏ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ لا شَریکَ لَهُ وَ بِذلِکَ امِرْتُ وَ انَا اوَّلُ الْمُسْلِمینَ» (انعام، آیات 163- 162)

بگو نمازم و تمام عباداتم و زندگى و مرگم براى خدا پروردگار جهانیان است، او را شریکى نیست و به همین مأمور شده ‏ام و من نخستین مسلمانم.

********************************************************
آیاتی که شنیدید؛ آیات 162 و 163 سوره مبارکه انعام بود و ما در این برنامه می خواهیم به بهانه این آیات در خصوص اخلاص در عمل صحبت کنیم. ان شاءالله
********************************************************

دریافت ویژه نامه با کیفیت متوسط(96K) و با حجم 19 مگابایت

دریافت ویژه نامه با کیفیت پایین(48K) و با حجم 9.57 مگابایت

********************************************************

از سیاق آیه برمى‏ آید که نماز، در بین عبادات اسلامى ارزش و اهمیّت خاصّى دارد،

چرا؟

چون (نُسُک) به ‏معناى عموم عبادتهاست؛ وقتى که پیامبر مى ‏گوید تمام عبادتهاى من از آنِ خداست، این جمله، شامل نماز هم مى ‏شود، ولى با این وصف، نماز که یکى از عبادات است بطور خاص، در اوّل آیه آمده است. این، نشان مى‏ دهد که نماز بین عبادات در درجه اوّل اهمیت قرار دارد.

در تفسیر نور این موضوع اینطوری بیان شده:

مرگ، بر حیات احاطه دارد، حیات بر نُسُک، و نُسُک بر نماز. بنابراین، نماز، هسته‏ ى مرکزى در درون عبادات است.

*****************************************
هر چیزی ممکن است با غیر خودش مخلوط بشه، و وقتی از غیر خودش صاف و رها شد، بهش می گن : خالص و کاری هم که صاف و از هر شائبه خالی باشه رو اخلاص می نامند.

خداوند فرموده است : ((ِ مِنْ بَیْنِ فَرْثٍ وَ دَمٍ لَبَناً خالِصاً سائِغاً لِلشَّارِبین)) ((از میان غذاهای هضم شده و خون شیر خالص و گوارا به شما می نوشانیم))(1)

خالص بودن شیر به این است که در آن شایبه ای از خون و از هر چیزی که ممکن است با آن آمیخته شود وجود نداشته باشد. ضد اخلاص شرک است و کسی که مخلص نباشد مشرک است، جز این که برای شرک درجاتی است ؛ و ضد اخلاص در توحید شریک قرار دادن چیزی در الوهیت است.

*******************************************
رسول خدا صلوات الله علیه و آله پس از اعلام اخلاصش در عبادات و سایر اعمال مى ‏فرماید: «من بدین اخلاص مأمور شده ‏ام». این مأموریت مختص پیامبر نیست بلکه همه بنده ها به اون مأمور شده‏ اند و پیامبر در حد اعلا به این وظیفه قیام کرده است و ما هم باید به آن بزرگوار اقتدا کنیم.
*******************************************
«خدایا از تو مى‏ خواهم که اوقات شب و روزم را به یاد خودت آباد گردانى و مرا پیوسته به خدمت خویش گمارى و عمل هایم را بپذیرى تا این که کردار و گفتار من همگى ورد واحد شوند.»(2)
********************************************
در روایات اثرات فراوانی برای اخلاص در عمل بیان شده که ما به چند نمونه اشاره می کنیم:

الف- قبولى اعمال؛ رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:
هرگاه عملى انجام دادى آن را خالص براى خدا به جاى آور، زیرا خداوند از بندگانش جز اعمال خالص را نمى ‏پذیرد.»(3)

ب- کافى ‏بودن عمل کم؛ همان حضرت فرمود:
«قلبت (در حدیث دیگر فرمود: دینت) را خالص کن تا عمل کم تو را کفایت کند.»(4)

ج- جارى شدن حکمت از قلب؛ و نیز فرمود:
«هیچ بنده‏اى چهل صباح براى خدا اخلاص نورزید مگر این‏که چشمه ‏هاى حکمت از قلبش بر زبانش جارى گشت.»(5)

د- ولایت و سرپرستى خداوند؛ هرگاه کسى مخلِص شد، تحت سرپرستى و ولایت خداوند قرار مى‏ گیرد و خداوند دنیا و آخرت او را کفایت مى ‏کند، امام سجاد علیه السلام فرمود:
«هرگاه با اخلاص خدا را عبادت کردى، خداوند بر خویش واجب مى‏ کند که امر دنیا و آخرت تو را کفایت کند»(6)

***************************************************************
"گوهر شناسی" کار هر کس نیست. شناخت "عمل مخلصانه "، واقعا دشوار است.

امام صادق علیه السلام یکی از نشانه ها و معیارهای آن را اینطور بیان فرموده است:

"عمل خالص، آن است که نخواهی جز خدا، کسی تو را بر آن بستاید". [الْعَمَلُ الْخَالِصُ الَّذِی لَا تُرِیدُ أَنْ یَحْمَدَکَ عَلَیْهِ أَحَدٌ إِلَّا اللَّهُ عَزَّ وَ جَل] (7)

گاهی در سویدای درونت، در اعماق دلت، نیت و انگیزه ای است که خودت هم به سختی متوجه آن می شوی.

همان نیت پنهان، گاهی عمل را تباه می کنه و خرمن اعمال را به آتش می کشد.

انسان های وارسته، چنان روح بلندی دارند که جز "تقرب به خدا" عامل دیگری آنان را به کار، به ویژه کارهای عبادی و صالحات، بر نمی انگیزد.

"گدای کوی تو، از هشت خلد، مستغنی است.

اسیر قید تو، از هر دو عالم، آزاد است ". (8)

آیا عارف تر و عاشق تر از "علی "[علیه السلام] می شناسی؟ اخلاص و راه و رسم بندگی هم باید از این امام عاشقان آموخت.

عبادت، برای رسیدن به نعمت های بهشت، عبادت تاجران سوداگر است و امید عطا و ثواب داشتن، دکانداری است و عبادت به خاطر دوری از آتش، کار بردگان ترسو است.

و اما عبادت عارفان عاشق. حضرت امیر علیه السلام فرمود:

"کسانی خداوند را نه بدان امید، و نه روی این ترس، بلکه از روی سپاس و شکر پرستیدند که این عبادت آزادگان است ". [إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْکَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْکَ عِبَادَةُ الْعَبِیدِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُکْراً فَتِلْکَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ (9)

**************************************

دیدی بعضیا ـ انفاق ـ می کنند تا بهش بگن طرف سخاوتمنده؟
نماز می خونن تا بگن طرف آدم خوبیه؟
می رن جبهه تا بگن طرف انقلابیه ؟
به نیازمندا و سیل زده ها و غیره کمک می کنن تا کسب اعتبار کنن
می نویسن تا مشهور بشن
درس می خونن تا دانش و معلوماتشون رو به رخ این و اون بکشن؟

صد تای اینها به یک قاز نمی ارزد.

آیا ما دوست داریم به خاطر "کار نیک "، ستایشمون کنند؟

آیا واقعا برامون مهم است که بدانند فلان کار شایسته را ما انجام دادیم،یا اصلا فرقی نمی کند؟!

رد پای "ریا" را که ظریف تر از اثر پای مورچه بر سنگی سخت در شبی تاریک است، همین جاها می شه پیدا کرد. این جاست که آدم می فهمد"اخلاص "، واقعا یک گوهر کمیاب و ارزنده است.

به نظر شما بین ما آدم ها کسی پیدا می شه که حاضر باشه از بازار، یک "کالای معیوب " و "جنس خراب " بخره؟
مطمئنا جوابش منفیه ؟!

خدا هم مشتری اعمال ماست، و قطعا جز "متاع خوب " نمی خرد!!! (10)

**********************************************************

ممکن است برای هر کسی راه خاصی برای حفظ اخلاص وجود داشته باشد که در این جا به چند نمونه اشاره می‌شود:

اولاً: یکی از بهترین راه های حفظ اخلاص اینه که انسان در خودش این روحیه را به وجود بیاره که خدا هیچ نیازی به عبادتهای اون ندارد، بلکه هر دستوری که به ما داده برای آن بوده است که ما به کمال برسیم و سعادت ابدی خود را از راه بندگی خداوند تأمین کنیم.(11)

ثانیاً: برای حفظ اخلاص باید قبل از انجام عمل نیک و بعد از آن انسان با خود و هواهای نفسانی و وسوسه‌های شیطانی جهاد و مبارزه کند و به اصطلاح همواره در سنگر جهاد اکبر باشد، و نگذارد که عمل صالحش مورد دست برد شیطان قرار بگیرد و نیت خالصانه اش رو دچار مشکل کنه.

چون شیطان در قدم اوّل تلاش می‌کند که انسان عمل خیری انجام ندهد. وقتی در این مرحله شکست خورد، کوشش می‌کند که اخلاص او را خراب کند. مثلاً کسی ممکن است به فقیر و یا مستمندی تنها برای رضای خدا، کمک کند و در کمک خود خالص باشد. امّا بعد از مدتی به او منت بگذارد و کمکشو به رخ او بکشد، این سبب می شود که عمل خالصانه را که انسان انجام داده دچار مشکل کند.

ثالثاً: یکی از راه‌های حفظ اخلاصِ ِ در عمل ـــ اینه که انسان همیشه اعمال صالح و خیر خودشو فراموش کند، طوری که انگار اونا رو انجام نداده است. امّا در مقابل کوتاهی ها و کم کاری ها و تقصیرهای خود را همیشه به خاطر بیاره و از اونا عبرت بگیره و درصدد جبرانش باشه.

**************************************************
و اما نکته آخری که در این آیه وجود دارد اینه که:

اینکه قرآن در این آیه، رسول خدا صلى الله علیه و آله را به‏عنوان اوّلین مسلمان مُعرّفى مى‏کند، چه مفهومى دارد؟ آیا مقصود اوّل «زمانى» است یا اوّل «رُتبتى»؟

از این نظر که قرآن، پیامبرانى چون حضرت ابراهیم، اسماعیل و ... را «مسلمان» نامیده و آنها از حیث زمان، جلوتر از پیامبر اسلام بوده‏اند، به نظر مى‏رسد که معناى دوّم صحیح است؛ یعنى پیامبر اسلام از جهت رتبه و مقام و اخلاص، اوّلین مسلمان است، مثل کسى که از جهت درجه علمى، شاگرد «اوّل» است. چون کسى که قیام و قعودش، کلام و سکوتش و حیات و مرگش براى رضاى خداست، در حقیقت در اول صف مسلمین- تسلیم‏شدگان- قرار دارد. «المیزان، مترجم، ج 7، ص 544.»

*******************************************************************

حسن ختام این برنامه هم قطعه شعری است از ابوسعید ابوالخیر پیرامون مبحث اخلاص که تقدیمتون می کنیم:

ای یک دله ی صد دله، دل یک دله کن // صرّاف وجود باش و خود را یله کن

یک شب، تو ز اخلاص نشین بر دَرِ ما // گر کام تو بر نیامد، آنگه گِله کن

ماخذ: دیوان اشعار- ابوسعید ابوالخیر

خداوند رو شاکریم که تونستیم دوباره با یک برنامه دیگه در خدمت شما بزرگواران باشیم.
ان شاءالله خاطر نازنین عزیز فاطمه سلام الله علیهما رو هم بیاراید و مورد عنایت حضرتش قرار بگیرد

التماس دعا
یاعلی

پی نوشت ها:

* کاری از گروه فرهنگی سبل هدایت

1. سوره مبارکه نحل، آیه 66

2. فرازی از دعای کمیل

3. میزان الحکمة، ج 3، ص 61

4. همان، ص 59

5. همان، ص 66

6. همان، ص 67
7. محجة البیضاء، ج 8، ص 128 ــ الکافی ج2 ص 16

8. حافظ شیرازی

9. نهج البلاغه حکمت 237

10. جواد محدثی، گامی در مسیر

11. امام خمینی، سید روح الله، چهل حدیث، موسسه آثار امام، 1371 ش، ص 22