سُبُل هدایت

بخشی از آنچه در این ویژه نامه صوتی می شنوید در ادامه می آید:

عده ای از رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله سوال کردند: یا رسول الله چگونه خدا را صدا کنیم و باهاش حرف بزنیم؟ اصلاً خدا کجاست؟ آیا خدا به ما نزدیک است و باید اونو آهسته بخوانیم و یا اینکه دور است و باید فریاد بزنیم؟! در این هنگام آیه 186 سوره مبارکه بقره نازل شد.

******************
«وَ أِذا سَئَلَکَ عِبادى عَنى فَأِنى قَریبٌ اجیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ أِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لى وَلْیُؤْمِنُوا بى لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ»(1)

هر گاه بندگانم از تو درباره من بپرسند، (باید بدانند) که من نزدیکم، دعاى دعا کننده را هنگامى که مرا بخواند (و از من حاجات خود را بطلبد) اجابت مى‏ کنم، پس باید مرا اجابت کنند و به من ایمان آورند، بدان امید که رشد یابند.

*******
دعا کننده، آن چنان مورد محبّت پروردگار قرار دارد که در این آیه، هفت مرتبه خداوند تعبیر خودم را براى لطف به او بکار برده است:

اگر بندگان خودم درباره خودم پرسیدند، به آنان بگو: من خودم به آنان نزدیک هستم و هرگاه خودم را بخوانند، خودم دعاهاى آنان را مستجاب مى‏ کنم، پس به خودم ایمان بیاورند و دعوت خودم را اجابت کنند.

این ارتباط محبّت ‏آمیز در صورتى است که انسان بخواهد با خداوند مناجات کند.

***********************

دریافت با کیفیت متوسط (96K) و با حجم 17.6 مگابایت

دریافت با کیفیت پایین (48K) و با حجم 8.84 مگابایت

***********************************************

دعا کردن، همراه و همرنگ شدن با کلّ هستى است. طبق آیات قرآن، تمام هستى در تسبیح و قنوت هستند «کُلٌّ لَهُ قانِتُونَ»(2)

و تمام موجودات به درگاه او اظهار نیاز دارند «یَسْئَلُهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»(3)

************************

انسان، وقتی وجود سراسر نیازش را در برابر خداوند بى ‏نیاز مى ‏بیند، جز اعتراف به فقر نامحدود خودش چاره‏ اى ندارد، که فرمود: اى مردم! شما به خداوند نیازمندید و خداست آن بى ‏نیاز ستوده:

«یا أَیُّهَاالنَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ أِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِىُّ الْحَمیدُ»(4)

به راستی از نیازمند جز عرض نیاز چه بر‏آید؟ و از آن بى ‏نیاز ستوده، آن غنى حمید، جز رفع حاجت چه انتظارى است؟

در روایت داریم که فرمود:

«الُّدعاءُ مُخُّ الْعِبادَةِ»(5)
«دعا» مغز و حقیقت عبادت است.

پس، روح بندگى، در دعا و عرض نیاز است و به همین خاطره که فرمود:

«قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبى لَوْلا دُعاؤُکُمْ ...»(6)
بگو اگر دعاى شما نبود، پروردگارم به شما عنایتى نمى‏ کرد.

************************************************

ممکنه شما هم در اطرافیانتون کسایی رو دیده باشید که میونه خوبی با دعا کردن ندارند.
ریشه دعا نکردن ممکن است در ناامیدى بنده گنهکار از رحمت خدا باشد. ولى بعضی وقتا دعا نکردن، بخاطر روح استکبارى شخص است که باعث خشم خدا می شود. از کلام خداوند برمى‏ آید که ترک دعا، ترک عبادت است:

«قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونى أَسْتَجِبْ لَکُمْ أِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتى سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ»(7)

پروردگار شما گفته است مرا بخوانید تا خواسته شما را اجابت کنم و کسانى که از عبادت من استکبار مى‏ورزند بزودى با خوارى و ذلت به جهنم داخل مى ‏شوند.

اگر بپرسید که بندگان گناهکار می توانند با خدا سخن بگویند و طلب حاجت کنند؟ و آیا اصلاً خداوند به اونها نظری داره؟

پاسخ اینه که اتفاقا آیه مورد بحث روح بنده شرمسار را مى‏نوازد و به اون امید استجابت مى ‏دهد.

*****************************************************

قرآن درباره دعا سفارشاتى دارد، که به چندتاش اشاره می کنیم:

1 دعا و درخواست باید خالصانه باشد. «فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ»(8)
2 باید با ترس و امید همراه باشد. «وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً»(9)
3 باید با عشق و رغبت و ترس توأم باشد. «یَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً»(10)
4 باید با تضرّع و در پنهانى انجام بشه. «ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً»(11)
و اینکه
5 باید با ندا و خواندنى مخفى همراه باشد. «إِذْ نادى‏ رَبَّهُ نِداءً خَفِیًّا»(12)

*********************************************************

سؤال: چرا گاهى دعاى ما مستجاب نمى‏شود؟

پاسخ: عدم استجابت دعاى ما به خاطر شرک یا جهل ماست. در تفسیر المیزان مى ‏خوانیم که خداوند در این آیه مى ‏فرماید: «أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ» خودم اجابت مى ‏کنم دعا کننده ‏اى را که فقط مرا بخواند و با اخلاص تمام، از من طلب خیر کند.

پس اگر دعا مستجاب نشد، یا به جهت آن است که ما از خداوند خیر نخواسته‏ ایم، و در واقع براى ما شرّ بوده و یا اگر واقعاً خیر بوده، خالصانه و صادقانه از خداوند درخواست نکرده‏ ایم و همراه با استمداد از غیر بوده است و این یعنی شرک! چرا که دیگری رو در درخواستمون از خدا شریک قرار دادیم. و یا اینکه استجابت درخواست ما، به مصلحت ما نباشد که به فرموده روایات، در این صورت به جاى آن بلایى از ما دور مى ‏شود و یا براى آینده ما یا نسل ما ذخیره مى ‏شود و یا در آخرت خداوند برامون جبرانش می کنه.

بد نیست به چند نمونه از روایات در این زمینه اشاره کنیم:

در دعای افتتاح می خوانیم: «اگر حاجتم را دیر برآوردی، از سر نادانی بر تو تندی کردم،‌در صورتی که تأخیر در اجابت حاجتم برایم بهتر بوده است، زیرا تو به امور آگاهی».

امیرمؤمنان(ع) می فرماید: «دیر اجابت نمودن خدا، ‌تو را ناامید نکند که همانا بخشش،‌ بسته به مقدار درخواست است و چه بسا در اجابت دعای تو تأخیر رخ دهد تا درخواست تو طولانی تر گردد و بخشش او کامل تر شود. چه بسا چیزی را خواسته ای و تو را نداده و بهتر از آن را در این دنیا یا آن دنیا داده و یا بهتر آن بوده که آن را از تو باز دارد. چه بسا چیزی را طلب نمودی که اگر به تو می داد،‌ تباهی دین و دنیای خود را در آن می دیدی»(13)

امام صادق(ع) می فرماید: «وقتی مؤمنی دعا می کند،‌ خداوند به ملائکه می فرماید: دعایش را مستجاب نمودم، ولی آن را نگه دارید و عطا نکنید که من دوست دارم صدای این بندة مؤمن را بشنوم. بنده‌ای هم هست که دعا می کند و خداوند می فرماید: زود حاجتش را بدهید که آوازش را دوست ندارم».(14)

امام صادق علیه السلام می فرماید: «روز قیامت خداوند متعال می فرماید: ای بندة من!‌ تو مرا خواندی و من اجابتت را به تأخیر انداختم. اکنون ثواب و پاداش تو چنین و چنان است. پس مؤمن آرزو می کند که کاش هیچ دعایی از او در دنیا اجابت نمی شد، برای آن ثواب و پاداش نیک که می بیند»(15)

امام صادق (ع) مى‏فرماید: «کسى که پیش‏دستى در دعا نکند و فقط در وقت نزول بلا دست به دعا بردارد، دعایش در آن وقت مستجاب نگردد و فرشتگان گویند: این آواز را نشناسیم». در روایت دیگرى آمده که «به او مى‏ گویند: تا امروز کجا بودى؟!»(16)

در اصول کافى مى ‏خوانیم:

کسى که غذاى حرام بخورد، یا امر به معروف و نهى از منکر نکند و یا از سر غفلت و بى ‏اعتنایى دعا کند، دعایش مستجاب نمى ‏گردد.

معناى دعا، ترک کسب و کار نیست، بلکه توکّل به خداوند همراه با تلاش است.

لذا در حدیث مى‏خوانیم:
دعاى بیکار مستجاب نمى‏ شود.

************************************************************

سؤال: با اینکه کارهاى خداوند قانون‏مند و بر اساس عوامل و سنّت‏هاى ثابت است، پس دعا چه نقشى دارد؟

پاسخ: همانجوری که انسان در سفر، حکم نماز و روزه‏اش غیر از انسان در وطن است، انسان دعا کننده با انسان غافل از خدا متفاوت هستند و سنّت خداوند لطف به اوّلى است، نه دوّمى.

بله، دعا و گفتگو با خداوند، ظرفیّت انسان را براى دریافت الطاف الهى بیشتر مى ‏کند. همانطوری که توسل و زیارت اولیاى خدا، شرایط انسان را عوض مى ‏کند. همونجوری که اگر یه بچه همراه پدرش به مهمانى رود، بیشتر بهش محبت می کنند تا اینکه تنهایی برود. بنا بر این دعا، زیارت و توسل، سبب تغییر شرایط است، نه برهم ‏زدن سنّت‏هاى قطعى الهى.

***********************************************************
حسن ختام این بخش رو قطعه شعری از فیض کاشانی رحمة الله علیه قرار می دیم که درباره نزدیکی خدا به انسان می فرماید:

گفتم که روى خوبت، از ما چرا نهان است گفتا تو خود حجابى و رنه رخم عیان است‏

گفتم فراق تا کى، گفتا که تا تو هستى گفتم نفس همین است، گفتا سخن همان است‏

امیدواریم که این اندک مورد قبول طبع دل آرای حضرت ولی عصر علیه السلام واقع بشه و لبخند رضایت رو بر لبان ایشان بنشانه. ان شاءالله

از همه شما بزرگواران هم که تا این لحظه با ما همراه بودید صمیمانه تشکر می کنیم و منتظر نظرات شما هستیم

تا سلامی دوباره همه شما مؤمنان روزه دار رو به خداوند منان می سپاریم
التماس دعا
یاعلی!

پی نوشت ها:
* کاری از گروه فرهنگی سبل هدایت
1. سوره مبارکه بقره، آیه 186
2. سوره مبارکه بقره،آیه116 ــ سوره مبارکه روم، آیه 26
3. سوره مبارکه رحمن، آیه 29
4. سوره مبارکه فاطر، آیه 15
5. میزان الحکمه،ج3،ص245
6. سوره مبارکه فرقان، آیه 77
7. سوره مبارکه غافر، آیه 60
8. سوره مبارکه غافر، آیه 14
9. سوره مبارکه اعراف، آیه 56
10. سوره مبارکه انبیاء، آیه 90
11. سوره مبارکه اعراف، آیه 55
12. سوره مبارکه مریم، آیه 3
13. نهج البلاغه، نامه 31
14. اصول کافی، ج 4، ص 245
15. همان، ص 247
16. همان، ص 219